Arthur Schopenhauer Felsefesinde Aşkın Metafiziği

Kısa tutulmak durumunda olan bir yazıda, bütünsel bir düşünceyi tümü ile ele alış yerine, ilgili düşünürün düşünce sistemindeki kimi öğeleri...

Kısa tutulmak durumunda olan bir yazıda, bütünsel bir düşünceyi tümü ile ele alış yerine, ilgili düşünürün düşünce sistemindeki kimi öğeleri değerlendirmek çok daha akıllıca bir iletişim yordamı olsa gerek. Schopenhauer’ın başyapıtı kuşkusuz istenç ve tasarımlama olarak Dünya’dır (irade ve tasavvur olarak dünya). Bu kült yapıt pek çok konuda derinlik kavrayışla, iç görüler içermektedir. Ünlü aşkın metafiziği bölümü bu yapıtın ancak belirli bir bölümüdür. Bu bölümde Schopenhauer cinsel aşk olgusunu pek sıra dışı bir kavrayışla işlediği için yapıtın en çok ilgi uyandıran kesimini oluşturmuştur. Yazımızın asıl konusuna ilişkin çözümlemelere geçmeden önce kısa birkaç tümce ile de olsa Schopenhauer’a yaşam öyküsel yönden dokunmak isterim.

Arthur Schopenhauer (1778-1860) Almanya’nın Danzig kentinde bir tecimenin (tüccarın) oğlu olarak doğdu. Schopenhauer’ın annesi, Yhanna Schopenhauer gezi yazıları ve romanlarıyla tanınacak bir kadın yazardır. Oğul Schopenhauer’ın annesiyle duygusal ilişkileri psikodinamik yönden son derece çatışmalı ve psiko patolojik ilişkilerdi. Bir İnsan’ın yaşamında eksik yaşanmış anne sevgisinin nasıl yaşam boyu psişik bir karamsarlık üretebileceğine ilişkin çok canlı bir örnek oluşturması dolayısıyla aslında bir gün, bu konuda bir yazı yayınlamayı dilerim. Bu konuda çok çarpıcı bir başka örnek, Chars Goodler’in annesi ile olan ve dramatik psikodinamik bir çatışmayı içeren ilişkileridir. Schopenhauer çocukluğunda babası ile ve görece babasından genç olan annesi ile çok uzun verimli yolculuklara çıktı. Bu yolculuklarla Avrupa coğrafyasının büyük bir bölümünü tanıma olanağı buldu. Yine İngiltere ve Fransa’daki uzun süreli bulunuşlarla, İngiliz ve Fransız dillerine tam bir egemenlik sağladı ve yaşama görgüsünü bu kültürlerce genişletti. Ergenliğinde edindiğini bildiğimiz düzenle İngiliz gazetesi Times okuma alışkanlığını yaşamı boyunca sürdürdüğü sanılmaktadır. Tecimen babasının ölümü ile kendisine kalıt kalan (miras kalan) varsıllıkla son derece konforlu bir yaşam sürdürdü. Kendi deyişi ile “şan ve şerefinin komedisini” yaşadı. Bu birkaç tümcelik değinmeden sonra böylelikle asıl konumuz olanı aşkın metafiziği konusunu irdelemeye geçebiliriz.

Öncesinde de belirtmiş olduğumuz gibi istenç ve tasarımlama olarak dünya Schopenhauer’ın ana yapıtıdır. Bu yapıtın adı Türkçemizdeki literatürde irade ve tasavvur olarak, dünya olarak da geçmektedir. Bu yapıtın ana önermeleri genç Schopenhauer’ın bilincinde çok erkenden ışımaya yüz tutmuş gerçekte yapıt Schopenhauer 30 yaşından genç iken kaleme alınıp yayınlanmıştır. Schopenhauer’ın kendi deyişi ile, sonrasında kaleme aldığı tüm diğer yapıtlar bu ana yapıtın ayrıntılarda derinleştirilme çabalarından ibarettir.

İlkin yapıtın başlığında geçen şu istenç kavramını biraz aydınlatmaya çalışalım. Gündelik dilde istenç dediğimizde bundan istemli, iradi bir edimi anlarız. Schopenhauer’da ise istenç kavramı bambaşka ve özgün bir anlamda kullanılmakta. Canlı ve cansız doğanın ardında (organik ve inorganik doğanın ardında) temel bir itici erk olarak bu güdücü istencin saklanmış olduğunu görmekteyiz. Ancak biraz önce de değinildiği gibi bu istenç öyle bilinçli, istemli bir istenç (irade) değildir. Bu varlığın ve doğanın güdücü erki (kudreti olan) kör bir istençtir daha çok. Alman düşünürü Scheiling buna benzer nitelikte bir kavram kullanarak bilinçsiz yaratan doğa demişti.

İşte bir canlı türünün iki karşıt cinsiyetini böylesine şaşmaz ve dizginlenemez bir güç ile birbirine çeken, temel güdüleyicide. Bu belirtmiş olduğumuz güdücü istençtir. Bir canlı türünün karşıt cinsiyete olan yönelimi hiçbir biçimde dizginlenemez, engellenemezler bu yola gidilirse yönelim kendisini sapkın ve sayrıl (hastalıklı) biçimlerde dışa vurur. Kültür tarihi manastır düzeni içerisinde keşişlerin sapkın cinsel öyküleri ile doludur. Kimi özel durumlarda itkinin engellenmesi kendisini yüceltir (süplime ) eder. Schopenhauer ‘ın verdiği örnekle eğer Rönesans dönemi İtalyan ozanı Patrarka’nın sevgilisi Laura’ya tutkusu doyurulmuş olsaydı olasıdır ki! O muhteşem sonelerini yazamayacaktı. Schopenhauer şöyle sürdürmektedir: “Nasıl ki kuşlar yumurtalarını yuvalarına koyduklarında onların tutkulu ötüşmeleri sönümlenmektedir. Schopenhauer’a göre eş seçiminde temel ölçüt kendi eksikliklerini telafi etme motivasyonudur. Böylelikle türün süreğenliği bakımından genel uyum (harmonya) sağlanmış olur. Çiftlerden bir yan, diğer yanda daha çok kendisinde bulunmayan özellikleri arayacaktır. Temel erek yine türün süreğenliğinin koşullarının sağlanabilmesidir.”

Tüm diğer canlılarda ve hatta insanlarda da hep erkek seçtiğini, seçimde bulunduğunu sanır. Oysa bu büyük bir yanılsamadır. Gerçeklikte seçim hakkı hep dişil olanın elindedir. Dişil yan, kıt yumurtalarını en iyi dölleyebilecek ve yeni yavruların oluşmasını güvenceye alabilen eş adaylarını gözetir. Doğal dünyada bu kaba kuvvet iken, uygar yaşamda belki de toplumsal işlevsellik ve özel bildirişim yetenekleridir. İstencin tüm devinimlerindeki ana motif önce türün korunması, sonrada sürdürülmesi çabasıdır. Yani önce beslenebilme ve varlığını koruyabilme, sonrasında da üreyebilme çabaları. Türün süreğenliğinin sağlanmasında dişil bedenin çekiciliğinin kullanılmasına Schopenhauer “doğanın hilesi” demektedir. Doğa, amacını elde ettiğinde doğanın hilesi de düşer. Bütünüyle orgazmik bir yatışma, doyum sağlamış bir erkeğe, en seksapel kadın gövdesi bile fazla bir etki gösteremez. Schopenhauer doğanın hilesinin, kadın cinsi tarafından kullanılışına kadın varlığının, sanat numarası demektedir.

Eril ve dişil cinsiyetlerin birbirine evrensel yönelimleri bütün zamanlarda ve bütün budunlarda öyküleştirilmiş, şiirselleştirilmiş ve ezgilendirilmiştir. Hiç bıkılmadan ve usanılmadan anlatılan öykünün, hep aynı öykü olması, olsa olsa öykünün anlatılmasını güdüleyen istencin erkini gösterir. Yukarıda bir yerlerde değinmiş olduğumuz gibi, aşkın metafiziği bölümü Schopenhauer’ın istenç ve tasarımlama olarak dünya yapıtının; ancak küçük bir kesimidir. Ancak yine de, sanırım en etkileyici, dokunaklı bir parçasıdır. Başlıkta kullanılmış olan metafizik kavramı sanırım organik yaşamın arkasında örtük olarak eyleyen anlamlılığın gizemini vurgulamak için kullanılmış olsa gerek.

Önceki bir yazımda tüketim kültürüne karşı bir Almaşık olarak Budizm’in kavrayışını önermiştim. Arthur Schopenhauer kadim Hint düşüncesinden pek derin olarak yararlanmış bir düşünür. Kendi yapıtları üzerinden kadim Hint düşüncesini batı uygarlık çevresine tanıtmayı amaçlamış. Belki bu düzlemdeki bir başka yazımda Schopenhauer’daki, Budist ve diğer kadim Hint düşünce nüvelerini kaleme alırım, belli mi olur.

Mert Sarı
Ad

A Separation,1,Adam Schaff,1,Adem ve Havva,1,Akra'da Bulunan Elyazması,1,Alain Badiou,4,Alain Resnais,1,Alan Woods,1,Albert Camus,17,Albert Einstein,4,Alejandro González Iñárritu,1,Alenka Zupančič,1,Alexander Supertramp,1,Alfred Hitchcock,4,Alıntı,1,Ali Rahimli,4,Allen Ginsberg,5,Amin Maalouf,1,Anarşi,2,André Breton,1,Andrey Tarkovski,7,Ani Gezinti,1,Anton Çehov,2,Antonin Artaud,1,Anubis,1,Aristoteles,1,Arthur Danto,1,Arthur Rosenberg,1,Arthur Schopenhauer,2,Arundhati Roy,1,Asghar Farhadi,3,Attila İlhan,1,Aynadaki Gibi,1,AzBlog,13,Aziz Nesin,2,Babaya Mektup,1,Beat Kuşağı,17,Belgesel,5,Belinski,1,Bertolt Brecht,3,Bertrand Russell,1,Bilim,10,Billie Holiday,1,Biyografya,22,Björk,1,Bob Black,1,Bob Dylan,1,Bozkırkurdu,1,Böyle Buyurdu Zerdüşt,1,Breaking Bad,1,Bulantı,1,Bülent Ortaçgil,2,Büyülenme,1,Camera Lucida,1,Can Yücel,2,Cemal Süreya,1,Charles Baudelaire,2,Charles Bukowski,6,Charles Dickens,1,Charlie Chaplin,2,Charlie Parker,1,Christfried Tögel,1,Christine Bard,1,Christopher McCandless,1,Christopher Nolan,1,Chuck Palahniuk,3,Çarlz Bukovski,1,Çavdar Tarlasında Çocuklar,1,Dallas Buyers Club,1,Damon Albarn,1,Daniel Goleman,1,Dava,1,David Gilmour,1,Demian,1,Desiderius Erasmus,1,Didier Lauru,1,Dieter Forte,1,Djivan Gasparyan,1,Dominique Laporte,1,Dostluk Bağları ve Dostluk,1,Dostoyevski,16,Dönüşüm,1,Edebiyyat,140,Edgar Allan Poe,1,Eduardo Galeano,1,Eflâtun,1,Ejderhaların Danssı,1,Elias Canetti,1,Elvis Presley,2,Emil Michel Cioran,1,Emma Goldman,1,Eric Clapton,1,Eric Hoffer,1,Erich Fromm,3,Ernest Hemingway,2,Estela Welldon,1,Ethan Coen,2,Əkrəm Əylisli,1,Feature,20,Félix Guattari,1,Felsefe,93,Ferman Toroslar,1,Fernando Pessoa,1,Film,68,Franz Kafka,25,Freddie Mercury,1,Friedrich Engels,1,Friedrich Nietzsche,19,Füruğ Ferruhzad,1,Gabriel Garcia Marquez,1,Gabriel García Márquez,2,Galileo,2,Gemeinschaft,1,George Carlin,1,George Martin,1,George Orwell,1,Georges Canguilhem,1,Georges Perec,1,Gerçeklik açısından Kafka,1,Gilles Deleuze,5,Goethe,1,Gogol,4,Guguk Kuşu,1,Gustav Janouch,1,Guy Fawkes,1,Hakim Bey,1,Harriet Lerner,1,Hegel,2,Heinrich Böll,1,Hermann Broch,1,Hermann Hesse,5,Herta Müller,1,Hrant Dink,1,Iain Menzies Banks,1,Immanuel Kant,1,Ingeborg Bachmann,1,Ingmar Bergman,6,Inside Llewyn Davis,1,Italo Calvino,2,İran,1,İtalo Calvino,1,J. D. Salinger,2,Jack Kerouac,8,Jacques Brel,1,Jacques Lacan,13,Jacques Vergès,1,James Hawes,1,James Joyce,1,Jan Pol Sartr,1,Jason McQuinn,1,Jean Baudrillard,1,Jean Cocteau,1,Jean-Paul Sartre,10,Jehane Noujaim,1,Jenn Ashworth,1,Jiddu Krishnamurti,2,Jimi Hendrix,1,Joel Coen,2,John Berger,1,John Fante,2,John Lennon,5,John Steinbeck,4,Jorge Luis Borges,1,Jose Saramago,1,Joseph Conrad,1,Judith Butler,1,Juliet Mitchell,1,Julio Cortázar,1,Kaos'un Gizli Yaşam,1,Karamazov Kardeşler,2,Karl Marx,8,Kaybedenler Klübü,1,Ken Kesey,1,Kırmızı Pazartesi,1,Korkma Ben Varım,1,Kumarbaz,1,Kürk Mantolu Madonna,1,La Casa De Papel,1,Lady with Ermine,1,Lars von Trier,8,Laura Nyro,1,Leonard Cohen,1,Leonard Da Vinci,1,Lev Tolstoy,5,Lev Troçki,2,Linda Lee,1,Maksim Gorki,2,Malina,1,Marie Curie,1,Marilyn Manson,1,Marilyn Monroe,1,Mario Leis,1,Marlon Brando,1,Marqius de Sade,2,Martı Jonathan Livingston,1,Martin Heidegger,2,Maurice Blanchot,2,Max Stirner,15,Mental Pornografi Blog,2,Meqale,175,Michael De Montaigne,1,Michel Foucault,6,Mike Leigh,1,Milan Kundera,1,Miles Davis,1,Milgram,1,Milgram deneyi,1,Mohsen Namjoo,3,Monique Wittig,1,Morrisse,1,Murat Menteş,1,Mustafa Kemal Atatürk,1,Muzik,37,Neal Cassady,2,ngmar Bergman,1,Nick Cave,1,Nick Mason,1,Nikolay Gavriloviç Çernişevski,1,Nilgün Marmara,1,Noam Chomsky,2,Nostalghia,1,Notre Dame'ın Kamburu,1,Nuri Bilge Ceylan,2,Octavio Paz,1,Oğuz Atay,1,Ontolojik Anarşi,1,Onur Ünlü,2,Oscar Wilde,2,Osho,1,Oteki Ben,1,Ölüler Tanrısı,1,Ölüm Pornosu,1,Ömer Hayyam,1,Özdemir Asaf,1,Palyaço,1,Pantolonun Politik Tarihi,1,Patti Smith,1,Paul Lafargue,1,Paul McCartney,3,Paulo Coelho,2,Peter Kropotkin,2,Pierre Clastres,1,Pigme,1,Pink Floyd,2,Politika,1,Rachel Carson,1,Rachter'in Günlüğü,1,Rashit,1,Ray Davies,1,Rene Girard,1,René Wellek,1,Richard Bach,1,Richard Brautigan,1,Richard Dawkins,1,Richard Wagner,3,Richard Wright,1,Robert Musil,1,Roger Fornoff,1,Roger Garaudy,1,Roger Waters,2,Roman,9,Rose Laub Coser,1,Rus edebiyat,2,Ruth Sheppard,1,S. Reynolds & J. Press,1,Sabahattin Ali,2,Sait Faik,1,Salvador Dali,1,Samuel Beckett,4,Sasha Grey,1,Saul Newman,2,Sean Penn,1,Sırtımdaki Ev,1,Siddhartha,1,Sigmund Freud,19,Silence Spring,1,Simone de Beauvoir,6,Slavoj Zizek,6,Slavoj Žižek,15,slide,2,Sokrates,1,Soren Kierkegaard,1,Spinoza,1,SS,6,Stalker,1,Stephen Eric Bronner,1,Steve McQueen,1,Stranger,1,Suç ve Ceza,2,Supertramp,1,Sürgün,1,Şeyler,1,Tanrıya Karşı Söylev,1,Tarkovsky,5,Tek Bacaklı Yolcu,1,Teneke Trampet,1,The Beatles,4,The Butterfly Effect,1,The Rolling Stones,1,The Square,1,Theodor Adorno,4,Thomas Mann,1,Through a Glass Darkly,1,Tom Waits,2,Tomris Uyar,1,Tony Porter,1,Turan Dursun,2,Turgut Uyar,1,Ulua,1,Uluma,1,Ulus Baker,4,Umberto Eco,1,Utanç,1,V for Vendetta,1,Van Gogh,1,Victor Emil Frankl,1,Victor Hugo,1,Viktor Frankl,1,Vladimir Nabokov,2,Voltaire,1,Vsevolod İ. Pudovkin,1,Walter Benjamin,1,Wilhelm Reich,1,Will Durant,1,William S. Burroughs,2,William Shakespeare,1,Woody Allen,8,Xavier Dolan,1,Yabancı,1,Yad,1,Yolda,1,Yusif Vəzir Çəmənzəminli,1,Zeki Demirkubuz,3,Zen Kaçıkları,1,
ltr
item
Ali Rahimli: Arthur Schopenhauer Felsefesinde Aşkın Metafiziği
Arthur Schopenhauer Felsefesinde Aşkın Metafiziği
https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhmpnWRm6OOmby-PeToNoEX7VouzsXBfXHQCklCg3kTbBD9PxnRncKxRYSshxQFAviHi3MEMDz1YKfSqPWY8RhyX3dmF61CHDLDxRJKwg4Nrett5Ktyx0z2fKnX2hAHfNqn4OeED3dllPYe/s320/schopenhauer.jpg
https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhmpnWRm6OOmby-PeToNoEX7VouzsXBfXHQCklCg3kTbBD9PxnRncKxRYSshxQFAviHi3MEMDz1YKfSqPWY8RhyX3dmF61CHDLDxRJKwg4Nrett5Ktyx0z2fKnX2hAHfNqn4OeED3dllPYe/s72-c/schopenhauer.jpg
Ali Rahimli
https://alirahimli.blogspot.com/2013/05/arthur-schopenhauer-felsefesinde-askn.html
https://alirahimli.blogspot.com/
https://alirahimli.blogspot.com/
https://alirahimli.blogspot.com/2013/05/arthur-schopenhauer-felsefesinde-askn.html
true
8815050805795647263
UTF-8
Tüm Yazılar Yüklendi Hiç bir yazı bulunamadı HEPSİNİ GÖSTER DAHA FAZLA Cevapla Cevabı İptal Et Sil Tarafından Ana Sayfa Sayfalar İçerikler Hepsini Göster BU YAZIYA BENZER DİĞER YAZILAR ETİKET ARŞİV ARAMA BÜTÜN İÇERİKLER İsteğinizle eşleşme bulunamadı Ana Sayfaya Dön Sunday Monday Tuesday Wednesday Thursday Friday Saturday Sun Mon Tue Wed Thu Fri Sat January February March April May June July August September October November December Jan Feb Mar Apr May Jun Jul Aug Sep Oct Nov Dec just now 1 minute ago $$1$$ minutes ago 1 hour ago $$1$$ hours ago Yesterday $$1$$ days ago $$1$$ weeks ago more than 5 weeks ago Followers Follow THIS CONTENT IS PREMIUM Please share to unlock Copy All Code Select All Code All codes were copied to your clipboard Can not copy the codes / texts, please press [CTRL]+[C] (or CMD+C with Mac) to copy