Beat Generasiyası New Yorkda bir araya gələn və daha sonra qərb tərəfi qardaşlığına qoşulan bir qrup Amerikan şairləri və yazıçılarından ...
Beat Generasiyası New Yorkda bir araya gələn və daha sonra qərb
tərəfi qardaşlığına qoşulan bir qrup Amerikan şairləri və yazıçılarından
meydana gəlmişdir. Bu hərəkət 1950 və 60-cı illərdə diqqətə laiq bir hala gəlmişdir.
Beat Generasiyası improvizasiya, ehtiraslı dialoq, açıq cinsəllik və narkotik təcrübələriylə
maraqlanmışdır. Çalışmaları bunlara yönəlmiş və daha sonra yerli ədəbi
jurnallara nüfuz etməyə başlamışdır. Beat Generasiyasının post modern ədəbiyyata
təsiri danılmazdır. 1950-ci illərdə konformist bir həyatı ucaldan ABŞ cəmiyyətinin
dəyərlərinə qarşı olan bu yazarların ən əhəmiyyətlilərindən biri olaraq qəbul
edilən Jack Kerouac eyni zamanda "Beat Generasiyası" terminini də təklif
edən ilk şəxsdir.
Beat Generasiyasının Tarixi Mənşələri
29 Böhranı müddətində, dəmiryolu inşaatlarında çalışan işçilər,
dəmiryolları qurtardıqdan sonra yeni iş tapma məqsədiylə qaçaq olaraq mindikləri
qatarlarla Amerikanı bir ucdan uca gəzməyə başladılar. 29 böhranım gətirdiyi
iqtisadi kiçilmədən dolayı, o dövrdə ancaq müvəqqəti və qarın toxluğuna,
fermalarda iş tapıla bilirdi. Həyatda qalmaq üçün davamlı əyalət dəyişdirərək,
fərqli yığım dövrlərinə çatmaq lazım idi. Bu mövsümi işçilər, əhvalatlarıyla
Beat Generasiyasının ilham qaynağı oldular. Məqsədsiz dəmiryolu səfərləri ənənəsinin
ilk izlərini Jack London görə bilərik. Beat Generasiyasının sənətdə heç bir cərəyana
birbaşa bağlanmadığı görülə bilər. Bədii baxımdan istehsal texnikaları olaraq,
məşhur formaları istifadə etmirlər. Beat romanlarının ortaya çıxar çıxmaz böyük
reaksiyayla qarşılaşıb senzorlanması, oyatdıqları dəhşətdən qaynaqlanmışdır.
Beat Generasiyası ortaya çıxışı, sonu gəlməyən səfərlərə və
yer dəyişdirməyə dayanır. 1940larda, New Yorkdakı Columbia Universitetində bir ədəbi
topluluqda tanış olan bir qrup tələbə, Böyük Böhran sonrası İşsizlərin
demiryollarına düşməsi kimi məqsədsiz olaraq otostopla Amerikanı gəzməyə
başladı. Getdikləri hər əyalətdə yeni insanlarla tanış oldular və adı hələ
qoyulmasa da sistemə, ənənəyə və alışılmış həyat formalarına müxalif bir kütlə
meydana gəlməyə başladı. New York mərkəz olmaq üzrə, Denver və San Franciscoda
toplandılar. Qrup içərisində sənətin çox fərqli sahələriylə maraqlananlar varsa
da, Beat Generasiyası ən çox ədəbiyyat sahəsindəki işləriylə önə çıxacaqdı.
Jack Kerouac'ın "Yolda" sı və Allen Ginsberg'in "ulama" sı
dövrün ən çox tanınan əsərləri oldu. Beat Generasiyası yazıçılarının və şairlərinin
ilk əsərləri, qeyri-adi üsluplarından və məzmunlarına dolayı senzorlandılar.
1950-ci illərdə bu səbəblə məhkəməyə şikayət oldundu, bir çox əsər ancaq böyük
miqdarda senzordan sonra yayımlanabildi.
60-cı illərdə Beat Generasiyası
1960-cı girilərkən Beat Hərəkatı, Amerikan yeraltı gəncliyinin
öndəri halına gəlmiş və musiqidən kinoya, şeirdən romana hər sahədə təsirini
göstərməyə başlamışdı. 60ların önə çıxan musiqiçiləri Beat Generasiyasıdan
ciddi mənada təsirləndilər. The Doors, Bob Dylan, The Rolling Stones, The
Beatles,
Pink Floyd kimi qruplar apardıqları təcrübi işlərlə Beat
Generasiyası ənənəvi dağıdıcı-müxalif xarakterinin musiqidəki nümayəndələri
oldular. Mülkiyətsizlik-aidiyatsızlıq kimi dəyərləri mərkəzinə qoyan Hippilər
birbaşa Beat Generasiyası dərin təsiri altında idilər. Amerikadakı 68 hərəkətləri
də fəaliyyət praktikasında Beat Generasiyası mövqeyinə yaxın bir duruş ortaya
qoymaqdadır
Beatniklər, Buddanı və meditasiyanı Amerikaya tanıtdılar. Həyatın
monoton münasibət hissələrini davam etdirməkdən ibarət hala gəldiyi və fərdin
istehsal əlaqələrinin davamlılığını təmin etmək adına bir vasitə halına gətirildiyi
bir sistemdə, psixoloji mənada böyük yıxımların görülməsi qaçınılmaz idi. Zənginləşən
Amerikada istehlak gücü nə dərəcədə yüksəlsə də, Amerikalılar şirin bir
xülyasını parçası olmadıqlarını, maddi istehlak gücünün xoşbəxtliyi satın
almağa çatmadığını anlamağa başlamışdılar. Beat Generasiyasının gənclik üzərindəki
böyük təsiri bu axtarışdan doğulmaqdadır. Beatniklər, gəncliyi azdalaşdırdılar
və insanları hazırlanmış həyat formalarının kənarına dəvət etdilər. 60ların
ikinci yarısında on minlərlə gəncin axın-axın Hindistana doğru yola çıxması, Qərbin
darıxdırıcı sərhədlərindən toplu şəkildə qaçış mənasını verirdi və üsyanın
birbaşa hərəkətə çevrilmiş forması idi. Bu dövrdə Jim Morrison "Dünyanı
istəyirik, dərhal indi istəyirik" deyərək, axtarışın nə cür böyük olduğunu
göstərməkdə və daha çox gözlənilməyəcəyini ifadə etməkdədir.