Çarlz Bukovski Hər şey 1976-ci ilin iyun ayında Rolling Stonedakı bir məqalə ilə başladı. Məqalədə Jean Genet və Sartrın fikirinə gör...
 |
| Çarlz Bukovski |
Hər şey 1976-ci ilin iyun ayında Rolling Stonedakı bir məqalə ilə başladı. Məqalədə Jean Genet və Sartrın fikirinə görə Bukowskinin "dünyadakı ən yaxşı Amerikalı şair" olduğunu dediklərini yazırdı. Heçkəs jurnalın bu bəyanı haradan əldə etdiyini bilmirdi - böyük ethimal Bukovskinin öz ölkəsində ad qazanmasını arzulayan, Bukowskinin Alman tərcüməçisi Carl Weissnerdan çıxmışdı bu söz. Charles Bukowski: 'Locked in the Arms of a Crazy Life' bioqrafiyasında Howard Sounes, bir neçə anqlosaks fəlsəfə mütəxəssisi və Fransız şairin də fikrini aldıqdan sonra, bu tərz bir fikirin heç vaxt Sartr ya da Genet'dən gələ bilməyəcəyini düşündüyünü vurğulayır. Bukovskinin işləriylə də uyğunluğu yox idi.
Hər nəysə, bu hekayədə doğru olan yeganə şey var. Görüşmək Bukovski və Sartrın talehi idi. Birinci Bukovskinin pərəstişkarları hər kəsə açıq bir təsdiq istəyirdi; və təşkil edilə biləcək ən böyük yığıncaqda olmalı idi bu təsdiqlənmə. Amerikalı ədəbiyyatçıların ən çox xor baxdığı Amerikalı şair ilə əsrin ən əhəmiyyətli filosoflarından birinin arasındakı görüş, bu görüşü təşkil edənin sadəcə dəyərini və nüfuzunu artıra bilərdi. Digər bir səbəb isə, yeraltı mühitində bu iki təəccüblü fiqurun bir-birinə yaxın dayanmsı idi. Sartr və Bukovskinin fiziki çirkinlikləri ikisini də Socratic Sileniyə çevirirdi. Sartrın çirkinliyi çəp gözlüyündən qaynaqlanmağına baxmayaraq, Bukovskinin çirkinliyi Steve Richmond'un da gözəl bir şəkildə təsvir elədiyi kimi burnundan gəlirdi: "Burnu, hər şeyə baxmayaraq, unudulmaz idi. Baxışlarımı təxminən 10 saniyə qədər bəlkə də daha çox zəpt etmişdi. Damarlı, böyük, içki içməyi sevən, əyyaş adamın burnu. Mənə birdən: Mən orada idim, ama sən yoxuydun, dedi". Həmdə bu fiziki çirkinlik ikisinin də möhtəşəm yaradıcı gücü nəticəsində yox olurdu, duruş və cazibənin gücü ilə qadınlarla müanisbətlərində uğurlu olmağı bacarırdılar (Əslində Bukovskidə bu 50 yaş sonrasında başladı.). Sartr və Bukovski bir çox istiqamətdən çirkinlik qardaşıydılar. Fiziki mənada gözəllik və klassik estetikaya qarşıydılar. Mövcud nizama və burjua dəyərlərinə qarşı ən radikal etirazlarə saxlıyırdılar öz bədənlərində.
Fürsət doğulanda bu iki adam arasında bir görüş təşkil etməyi fikirləşməkdən daha məntiqli nə ola bilərdi ki? O vaxtlar gözləri az qala görməməyə başlamış olsa belə, Sartr əlaqə yaradıla bilən bir adam idi, hər görüşə açıq və hər şeyə maraqlıydı. Genet haqqında bir kitab yazmışdı, Hank'in xarakteri haqqında yazmadı ancaq diqqətini çəkirdi.
Amma Sartrın Bukovskiylə əlaqə saxlamaq istədiyi istiqamətindəki xəbərlər doğru ola bilərdimi ki? Həqiqətən belə bir təklif təklif olunmuşmuydu ? Linda Lee Bukovski bu mövzu haqqında : "Qətiyətlə, Sartr Bukovski ilə görüşmək istəyirdi! Hesab edirəm ki, Bukovskinin Parisdə olduğu xəbəri yayılmışdı ... "
 |
| Jan Pol Sartr |
Əgər belədirsə, Bukovski görüşdən niyə imtina etdi?
Əlbəttə bir çox sahədə ayrılırdılar. Ən başda siyasi və ictimai mənada. Heç kəs Bukovskini Ginsbergin yanında fikirləşə bilməzdi, Sartr ilə birlikdə bir çəlləyin üzərinə çıxıb Renault zavodunun qapısında duran işçilərə nitq söylədiyini düşünə bilməyəcəkləri kimi. Digər tərəfdən də, Sartrvari gözlə baxıldığında Bukovskinin sosial və ictimai məsuliyyəti mövzulardakı çatışmazlığı onun əleyhinə istifadə olmazdı. Bukovski'nin kitabları böyük bir kütləyə çataraq, (Bukovskinin niyyəti bu istiqamətdə olmasa da) özünə baxmayaraq Bukovskini ictimai dəyişmə istiqamətində inqilabçı bir faktor eləmişdi. Bukovskinin Sartrvari bir personaj olduğu düşüncəsi belə müdafiə oluna bilərdi. Barflydakı hərəkətləri, Sartrın oyunu No Exit'dəki personajları xatırladır tez-tez. Bukovski, həqiqətlə üz-üzə qalmağa və əllərini çirklətməyə çətinlik çəkən bir adam idi. Həyatı boyu azadlığı seçiməyə çalışan və ziddiyyətləri və qaranlığı ilə razılaşan, cəmiyyətə uyğun gəlməyən bir insan idi. Qısacası, Sartr terminologiyasınan istifadə etsək, "piçlər" arasında sayıla bilməyəcək bir insan idi. Yenə də, Buk'un Sartrvari bir fiqur olması fikrini çox da uzatılmamalıyıq. Fəlsəfi mənada ikisi də ayrı qütüblərdəydi. Ən başda siyasi mənada, Sartr özünü aldatdı: ‘Marksizim dövrümüzün aşılmaz bir fəlsəfəsidir’. Yaxşı niyyətinə baxmayaraq hər zaman aldatıldı. Tələyə düşmək isə hər nə bahasına olsun Bukovskinin qaçdığı şey idi.
Əlbəttə bir çox sahədə ayrılırdılar. Ən başda siyasi və ictimai mənada. Heç kəs Bukovskini Ginsbergin yanında fikirləşə bilməzdi, Sartr ilə birlikdə bir çəlləyin üzərinə çıxıb Renault zavodunun qapısında duran işçilərə nitq söylədiyini düşünə bilməyəcəkləri kimi. Digər tərəfdən də, Sartrvari gözlə baxıldığında Bukovskinin sosial və ictimai məsuliyyəti mövzulardakı çatışmazlığı onun əleyhinə istifadə olmazdı. Bukovski'nin kitabları böyük bir kütləyə çataraq, (Bukovskinin niyyəti bu istiqamətdə olmasa da) özünə baxmayaraq Bukovskini ictimai dəyişmə istiqamətində inqilabçı bir faktor eləmişdi. Bukovskinin Sartrvari bir personaj olduğu düşüncəsi belə müdafiə oluna bilərdi. Barflydakı hərəkətləri, Sartrın oyunu No Exit'dəki personajları xatırladır tez-tez. Bukovski, həqiqətlə üz-üzə qalmağa və əllərini çirklətməyə çətinlik çəkən bir adam idi. Həyatı boyu azadlığı seçiməyə çalışan və ziddiyyətləri və qaranlığı ilə razılaşan, cəmiyyətə uyğun gəlməyən bir insan idi. Qısacası, Sartr terminologiyasınan istifadə etsək, "piçlər" arasında sayıla bilməyəcək bir insan idi. Yenə də, Buk'un Sartrvari bir fiqur olması fikrini çox da uzatılmamalıyıq. Fəlsəfi mənada ikisi də ayrı qütüblərdəydi. Ən başda siyasi mənada, Sartr özünü aldatdı: ‘Marksizim dövrümüzün aşılmaz bir fəlsəfəsidir’. Yaxşı niyyətinə baxmayaraq hər zaman aldatıldı. Tələyə düşmək isə hər nə bahasına olsun Bukovskinin qaçdığı şey idi.
Bukovskinin Sartra qarşı mənasız mənfi fikirləri varıydımı ? Bəlkədə bir əfsanə olaraq, Fransız filosofu bütün bu intellektual təbəqənin yaradıcısı olaraq görüb ondan canını qurtarmaqmı istəyirdi? Elə olsa belə, Sartr 1960-ci ildə ədəbiyyat sahəsindəki Nobel mükafatını geri çevirmişdi.
Əslində Sartr və Bukovskinin görüşmənək səbəbi çox daha sadə idi: təklif yanlış zamanda gəlmişdi. Linda Lee Bukovski belə xatırlayır: "Parisdəki ikinci gecəmizdə, bütün gecə ərzində çöldə qalıb içmiştik . Dörd saat yatmışdım. Alt mərtəbədə bir çox insanın və Fransız nəşrçilərin olduğu böyük bir müsahibə olmuşdu. Sartrın Bukovski ilə görüşmək istədiyi mesajı gəldi. Amma Bukovski uçmuştu. Yorğunuydu. Sartr yaxşı bir insan ola bilər. Bukovskinin halı yox idi. Geri çevirdi. Sartrdan xoşu gəlmədiyi üçün deyil, lakn, bəlkə də biraz gözü qorxdu. ". Yəni Bukovski Sartr ilə görüşməyi geri çevirəmədi. Sadəcə sərxoş olduğu üçün onunla görüşə bilmədi.
Həqiqətən də qaçırılmış bir fürsət idi. Həmdə, kitabların könülləri, ürəkləri və ruhları birləşdirmək üçün var olduqlarının şüurunda bu düşüncə daha yaxşı görsənirdi.
Bu hekayənin bir də sonsözü var.
İllər sonra, 80'li illərin sonlarında, Sartrın ölümündən təxminən 10 il sonra, iki adam arasında çox fərqli və gözəl bir əlaqə qurulmuşdu. Şüurlu ya da şüursuz, Linda Lee Bukovski – Bukovskinin daimi mühafizə mələyi bu görüşə səbəb olmuşdu. Bukovskinin çox çətin bir dövrdən keçdiyi ərəfədə, Linda ona oxuması üçün Jan Pol Sartrın bir kitabını verdi. "Vərəm olduqdan sonra" deyə xatırlayır "Hank at yarışlarına gedə bilmirdi. O vaxtlarda depresyada idi və zəif düşmüşdü. Ona Sartrın köhnə kitablarından birini verdim. Hansı olduğunu yadıma sala bilmirəm. Bir şeyə çox diqqət yetirməsi olduqca çətin idi o görə də qısa hekayələr vermişdim". Sartrın qısa hekayəli ancaq bir kitabı olduğuna görə, Bukovskiyə verilən kitabın The Wall olduğu şübhəsizdir. Linda bunu təsdiqləyir: "Bəli, The Wall. Çox sevinmişdi! ".
The Wall'dakı beş hekayədən Hank'i xüsusilə məst eliyən kitabın adı olan və kitabın ilk əhvalatı olan və yəqin ki, ən çox tanınan hekayəsi The Wall idi. The Wall, İspanya Vətəndaş müharibəsində kamerada öz düşüncələri ilə və panikalarıyla baş başa qalmış üç adamın son gecəsindən danışırdı. Dan vaxtında, güllələnmək üçün gözləri bağlanaraq divaraın dibinə düzülmüşlərdi. Edamdan neçə saat əvvəlində, əsirlərin ağıllarından keçənləri bölüşür Sartr oxucusu ilə. Dərilərinin rəng atmasını, üzlərini və geyimlərini su içində qoyan hərarətli tərləmələrin dən və şalvarlarına işəməklərindən danışırdı. O qədər qorxmuşdular ki fiziki semptomlarının fərqində belə deyildilər. Bukovski bu tərz vəziyyətləri yaxından tanıyırdı; insanın "divar" a qarşı gətirilib qaçılması mümkün olmayanla üzləşmə gücünün sınandığı an. Lady Death ilə gizlənpaç oynadığı son romanı "Pulp" ın xəstəliklə yonulmuş şüurunun son üzləşməsinin nəticəsi olaraq yazıldığını belə demək olar.
The Wall, Bukovskinin əhəmiyyət verdiyi yeganə sualı ələ alır: hər nə şərtdə olursa olsun insanın mübarizə aparmasını təmin edən nədir? Bu əhvalatda onu ovsunlayan, vəziyyətdən doğan qorxunc və real etirazın insanın müqavimət göstərməsi üçün öz qaynaqlarına müraciət etməsi idi. Hank o vaxtlar özü də vərəm ilə mübarizə aparmaq üçün müqavimət göstərirdi. Sartr ilə görüşmədi, ancaq o ərəfələrdə əsil da onun personajlarından biri kimi idi. Belə demişdi: “Onunla daha tez tanış olmalıidim, onunla Parisdə görüşməli idim. Amma artıq çox gec idi’. Sonrada peşman oldu’ di Linda. Bu şəkildə peşmanlığı hiss edilən görüş bəlkə də də tam mənasıyla itirlilmiş sayılmaz.
Jean -François Duval
Tərcümə: Əli Rəhimli
