William Shakespeare marksist miydi?

Marx’tan çok önce yaşayan Shakespeare elbette Marksist değildi. Sanatıyla yoksulların sözcülüğüne soyunmamıştı. Hatta siyasi açıdan muhali...

Marx’tan çok önce yaşayan Shakespeare elbette Marksist değildi. Sanatıyla yoksulların sözcülüğüne soyunmamıştı. Hatta siyasi açıdan muhalif bile sayılmazdı. Buna karşılık Marx’ın iyi bir Shakespeare okuyucusu olduğunu, ardında sistematik bir edebiyat kuramı bırakmamışsa da, edebiyat ve sanata büyük ilgi duyduğunu biliyoruz. Kitaplarındaki etkileyici, canlı, zaman zaman imgesel üslubunu kuşkusuz bu ilgisine borçludur. Ekonomi, tarih ya da siyaset, Marx, ele aldığı meseleleri edebiyat yapıtlarına göndermelerle zenginleştirmiş, üstelik kendisi de bütün eserlerini edebi bir dille yazmıştır. Mesela 1844 Felsefe Elyazmaları’nda burjuva toplumunda paranın gücünü incelerken Goethe’nin Faust’undan ya da Shakespeare’in Atinalı Timon’undan alıntılara rastlarız. Birkaç satır aşağıda, “Shakespeare, paranın gerçek doğasını mükemmel betimliyor” diyecektir Marx. Elbette teorik bir kavrayıştan, politik bir tavırdan söz etmiyor. Zaten edebiyatla politika arasındaki ilişki ne yazarın politik görüşleriyle açıklanabilir ne de yazarların toplumsal/siyasal olaylara ve yaşadıkları dönemin mücadelelerine olan bireysel bağlılıklarıyla…

Marksist kuramın sanatsal seyri

Marx’ın Shakespeare, Engels’in Balzac ya da Lenin’in Tolstoy sevgisi, edebiyatı toplumsal tarihin ya da bilimin sözcülüğüne indirgemelerinden kabarmamıştır. Onlar sanat ve edebiyatın var olan gerçekliğin bir parçası olduğunu, var olanın parçası olarak var olana karşı konuştuğunu görecek olgunluktaydılar. Değer verdikleri yapıtların politik önemlerinin böyle bir özerklik konumundan kaynaklandığını biliyorlardı. Öyleyse Marx’ın Shakespeare ilgisi, basit bir parayla ilgilenme meselesi değildi. Tersine, Marx’a göre de Shakespeare’de paranın gerçek doğasının kavranışı hiç kuşkusuz sanatsal düzeyde, estetik bir kavrayıştı. Shakespeare ile Marx’ı birleştirense -birisinin sanatsal diğerinin kuramsal düzlemde gerçekleşen- bireyi tarihsel ve toplumsal değişimle ilişkilendirme biçimleridir. Her ikisi de gerçek bireylerden, onların etkinliklerinden, hem hazır buldukları hem kendi etkinlikleriyle yarattıkları ve içinde yaşadıkları maddi koşullardan hareketle yola çıkmışlardı. Shakespeare’de sanatsal olarak ifade edilen toplumsallık anlayışına, Marx sağlam bir mantıksal ve tarihsel temel sağladı. Ve sonuçta bireyselliğin en tam ifadesinin ancak başka insanlarla ilişkilerimiz aracılığıyla mümkün olduğunu gösterdiler.

Terry Eagleton Edebiyat Kuramı adlı kitabında edebiyat kuramını “başlı başına bir entelektüel araştırma nesnesi olmaktan ziyade, kendi tarihimize bakarken başvurduğumuz belirli bir perspektif” biçimde tanımlar. Shakespeare ve Marx incelemesinde Gabriel Egan da benzer bir perspektif sergiliyor. Shakespeare’in yapıtlarının çeşitli dönemlerdeki Marksist çözümlemelerinin kapsamlı bir incelemesini/eleştirisini yaparken, hem Marksizmin geçmişteki ve şimdiki nüfuzunu Shakespearecilere açıklamayı hem de siyasal bağlanımlı edebiyat ve drama eleştirisi ile kültürel çözümlemenin geleceğinde Marksizmin ne şekilde bir rol oynayabileceğini göstermeyi amaçlamış. Sunduğu okumalar bir yandan Marksist bir yaklaşımın ilgilenebileceği şeylerin genişliğini, diğer yandan Shakespeare eleştirisindeki pratik rolleriyle çeşitli Marksist kavram ve ilkeleri gösteriyor. Bir başka iddiası daha var; yazar, Marx’ın düşüncelerinin Shakespeare eleştirileri üzerindeki etkisiyle ilgili bir araştırmanın, daha önceki her tarihsel değişimi bugünün yeni dünya düzenine doğru ilerleme olarak anlayan teololojik burjuva ideolojisini teşhir edeceğini de ifade ediyor.
Karışıklığa meydan vermemek için tam bu noktada bir hatırlatma yapmak istiyorum; Marksizm, Shakespeare kilidini açan sihirli bir anahtar olarak sunulmamış. “Ekonomik gerçekliklere, düşüncelere, dile ve tüm biçimleriyle sanata yaklaşım, tartışmakta olduğumuz kavram ve ilkelerden (ideoloji, diyalektik, değişim, yabancılaşma, meta fetişizmi ve şeyleşme gibi) yararlanan ve Shakespeare’in tarihsel, kültürel ve entelektüel bağlamını ürettiği yaratıcı eserlerle ilişkilendirebilen bir yaklaşım” olarak düşünülmelidir. Bu yaklaşımı Eagleton’un cümleleriyle tamamlayacağım; “insani anlam, değer, dil, duygu ve deneyimlerle ilgili olan her kuram kaçınılmaz olarak insan bireylerinin ve toplumlarının doğasına dair daha geniş, daha kapsamlı inançlarla, iktidar ve cinsellik sorunlarıyla, geçmiş tarihe dair yorumlarla, bugünün farklı versiyonlarıyla ve geleceğe dönük umutlarla da hesaplaşacaktır.”

Egan’ın çalışması Marx’ın düşüncelerini ve bu düşüncelerin edebiyata/sanata yansıma biçimlerini özetleyerek başlıyor. Üzerinde durduğu temel mesele Marx’ın, yaratıcılık ile ekonomik üretim arasında kurduğu ilişki: Gerçekten de, toplumsal varoluşun bilinci belirlediği iddiası, Marksizmin merkezi bir ilkesidir, ancak kesin anlamı sürekli tartışılagelmiş, kimi indirgemeci yorumlarınınsa Marksist düşünceye büyük zararı dokunmuştur. Egan, yirminci yüzyıl Shakespeare incelemelerinde Marx’ın yerinin izini sürerken, siyasal soldan ya da sağdan, insan yaratıcılığıyla ilgili işte bu mekanikçi/indirgemeci görüşlerin köreltici etkisini de saptamaya çalışıyor. Marx’ın belirlenim görüşünün iyimser ve özgürleştirici olduğu ama yanlış uygulandığı, bunun da Marx’ın niyetlediğinin tam tersi sonuçlar doğurduğu fikriyatından hareketle Marx’ın ekonomik alt yapıyla sanatsal üretim gibi üstyapı kurumları arasındaki ilişkiyle ilgili düşüncelerinin ana hatlarını açıklamaya geniş bir yer ayırmış.

Shakespeare oyunları

Kitabın ilerleyen bölümleri Marx’ın sanat ve edebiyat alanındaki etkilerine odaklanıyor. Bernard Shaw’dan başlayarak, Shakespeare’le ilgili çalışmaları bakımından özel öneme sahip mesela Brecht gibi- kişilikler ele alınmış ve Marx’ın düşüncelerinin onun ölümünden sonra başkaları tarafindan geliştirilmesinin izi sürülmüş. İlk üç bölümde incelenen düşüncelerden yararlanarak, yapılan okumalarda Shakespeare’in yedi oyunu çözümleniyor. Kitabın sonunda özetleri de verilen bu oyunlar şöyle sıralanıyor; Venedik Taciri, Atinalı Timon, Kral Lear, Hamlet, Yeter ki Sonu İyi Bitsin, Yanlışlıklar Komedyası ve Kış Masalı.

Egan’ın oyunlarıyla ilgili okumalarının tamamında, maddi gerçeklik ile düşünceler dünyası arasındaki belirleyici ilişkiye vurgu yapılıyor. Venedik Taciri ile Atinalı Timon’da, doğrudan bireylerin parayla ilişkilerini konu alınırken, paradan yararlanmanın farklı yolları, karşılıklı toplumsal etkileşim bağlarıyla ilişki içinde araştırılmış. Venedik Taciri’nde etkili olan ekonomik zorunluluklar, parayı doğru kullanmak konusunda kapitalist ve kapitalizm öncesi anlayışlar arasında bir gerilim, parayı yastık altı etmeyi, onu kaybetmenin güvenli bir yolu haline getiren çağdaş fiyat enflasyonu deneyiminin daha da arttırdığı bir gerilim olarak anlaşılabilir.

‘Kral Lear’ ve ‘Hamlet’ okumalarının merkezinde oyunların temsilleri var; ‘Kral Lear’da oyunun gelecekteki değişimin olanaklarını araştırmasına odaklanılmış. ‘Hamlet’ okuması, ‘hakikate ulaşmanın aracı olarak temsillerin sınırlamaları’ ile ilgili Jacques Derrida çalışmasına yönelik bir eleştiri. Yeter ki Sonu İyi Bitsin, askeri varlık nedeni ortadan kalkan aristokrat bir sınıfın -insan bireyselliğine korkunç bir aldırmazlıkla- ‘çalışmak ve kendilerini göstermek’ uğruna savaş yürütmesine bir eleştiri olarak okunabilir. Yanlışlıklar Komedyası’nda üzerinde durulan mesele Marksist bir bakış açısından öznellik algımız. Egan’a göre oyunda, Marx’ın meta fetişizmi dediği şeyin temelinde yatan mübadele edilebilirlik ilkesi öne çıkıyor. ‘Kış Masalı’nda ise, Shakespeare’in zamanının güncel sorunu olan toplumsal hareketlilikle uğraştığı ve burjuvazinin yükselen gücünü özünde muhafazar bir bir siyasal bakışla uzlaştırmanın bir yolunu aradığı sorgulanmış.

Özellikle kültürel çalışmalarla ilgilenen araştırmacıların kayıtsız kalmaması gereken Shakespeare ve Marx kitabında Shakespeare oyunları üzerinden Marksist düşüncenin çeşitli yorumlarının ve sanatın toplumsal işlevinin sorgulanmasını birlikte yürüten Gabriel Egan, “özünde aynı görüngüleri ifade etmenin iki yolunu temsil ettikleri için, geçmişe değil geleceğe iyimser bir bakışla Shakespeare’i Marx üzerinden, Marx’ı da Shakespeare üzerinden okuyabiliriz” çıkarımıyla noktalamış sözlerini. Sanat ve siyaset tarihinin, özellikle de Marksizmin temel sorunlarını, farklı tarihsel dönemlerde ortaya çıkan siyasi ve sanatsal eğilimleri entelektüel bir tartışmanın konusu haline getirecek ve Türk edebiyatı özelinde yapılacak benzer bir çalışmanın Türk solunu kavramak açısından çok verimkâr bir açılım olacağını düşünüyorum.

A.Ömer Türkeş
Ad

A Separation,1,Adam Schaff,1,Adem ve Havva,1,Akra'da Bulunan Elyazması,1,Alain Badiou,4,Alain Resnais,1,Alan Woods,1,Albert Camus,17,Albert Einstein,4,Alejandro González Iñárritu,1,Alenka Zupančič,1,Alexander Supertramp,1,Alfred Hitchcock,4,Alıntı,1,Ali Rahimli,4,Allen Ginsberg,5,Amin Maalouf,1,Anarşi,2,André Breton,1,Andrey Tarkovski,7,Ani Gezinti,1,Anton Çehov,2,Antonin Artaud,1,Anubis,1,Aristoteles,1,Arthur Danto,1,Arthur Rosenberg,1,Arthur Schopenhauer,2,Arundhati Roy,1,Asghar Farhadi,3,Attila İlhan,1,Aynadaki Gibi,1,AzBlog,13,Aziz Nesin,2,Babaya Mektup,1,Beat Kuşağı,17,Belgesel,5,Belinski,1,Bertolt Brecht,3,Bertrand Russell,1,Bilim,10,Billie Holiday,1,Biyografya,22,Björk,1,Bob Black,1,Bob Dylan,1,Bozkırkurdu,1,Böyle Buyurdu Zerdüşt,1,Breaking Bad,1,Bulantı,1,Bülent Ortaçgil,2,Büyülenme,1,Camera Lucida,1,Can Yücel,2,Cemal Süreya,1,Charles Baudelaire,2,Charles Bukowski,6,Charles Dickens,1,Charlie Chaplin,2,Charlie Parker,1,Christfried Tögel,1,Christine Bard,1,Christopher McCandless,1,Christopher Nolan,1,Chuck Palahniuk,3,Çarlz Bukovski,1,Çavdar Tarlasında Çocuklar,1,Dallas Buyers Club,1,Damon Albarn,1,Daniel Goleman,1,Dava,1,David Gilmour,1,Demian,1,Desiderius Erasmus,1,Didier Lauru,1,Dieter Forte,1,Djivan Gasparyan,1,Dominique Laporte,1,Dostluk Bağları ve Dostluk,1,Dostoyevski,16,Dönüşüm,1,Edebiyyat,140,Edgar Allan Poe,1,Eduardo Galeano,1,Eflâtun,1,Ejderhaların Danssı,1,Elias Canetti,1,Elvis Presley,2,Emil Michel Cioran,1,Emma Goldman,1,Eric Clapton,1,Eric Hoffer,1,Erich Fromm,3,Ernest Hemingway,2,Estela Welldon,1,Ethan Coen,2,Əkrəm Əylisli,1,Feature,20,Félix Guattari,1,Felsefe,93,Ferman Toroslar,1,Fernando Pessoa,1,Film,68,Franz Kafka,25,Freddie Mercury,1,Friedrich Engels,1,Friedrich Nietzsche,19,Füruğ Ferruhzad,1,Gabriel Garcia Marquez,1,Gabriel García Márquez,2,Galileo,2,Gemeinschaft,1,George Carlin,1,George Martin,1,George Orwell,1,Georges Canguilhem,1,Georges Perec,1,Gerçeklik açısından Kafka,1,Gilles Deleuze,5,Goethe,1,Gogol,4,Guguk Kuşu,1,Gustav Janouch,1,Guy Fawkes,1,Hakim Bey,1,Harriet Lerner,1,Hegel,2,Heinrich Böll,1,Hermann Broch,1,Hermann Hesse,5,Herta Müller,1,Hrant Dink,1,Iain Menzies Banks,1,Immanuel Kant,1,Ingeborg Bachmann,1,Ingmar Bergman,6,Inside Llewyn Davis,1,Italo Calvino,2,İran,1,İtalo Calvino,1,J. D. Salinger,2,Jack Kerouac,8,Jacques Brel,1,Jacques Lacan,13,Jacques Vergès,1,James Hawes,1,James Joyce,1,Jan Pol Sartr,1,Jason McQuinn,1,Jean Baudrillard,1,Jean Cocteau,1,Jean-Paul Sartre,10,Jehane Noujaim,1,Jenn Ashworth,1,Jiddu Krishnamurti,2,Jimi Hendrix,1,Joel Coen,2,John Berger,1,John Fante,2,John Lennon,5,John Steinbeck,4,Jorge Luis Borges,1,Jose Saramago,1,Joseph Conrad,1,Judith Butler,1,Juliet Mitchell,1,Julio Cortázar,1,Kaos'un Gizli Yaşam,1,Karamazov Kardeşler,2,Karl Marx,8,Kaybedenler Klübü,1,Ken Kesey,1,Kırmızı Pazartesi,1,Korkma Ben Varım,1,Kumarbaz,1,Kürk Mantolu Madonna,1,La Casa De Papel,1,Lady with Ermine,1,Lars von Trier,8,Laura Nyro,1,Leonard Cohen,1,Leonard Da Vinci,1,Lev Tolstoy,5,Lev Troçki,2,Linda Lee,1,Maksim Gorki,2,Malina,1,Marie Curie,1,Marilyn Manson,1,Marilyn Monroe,1,Mario Leis,1,Marlon Brando,1,Marqius de Sade,2,Martı Jonathan Livingston,1,Martin Heidegger,2,Maurice Blanchot,2,Max Stirner,15,Mental Pornografi Blog,2,Meqale,175,Michael De Montaigne,1,Michel Foucault,6,Mike Leigh,1,Milan Kundera,1,Miles Davis,1,Milgram,1,Milgram deneyi,1,Mohsen Namjoo,3,Monique Wittig,1,Morrisse,1,Murat Menteş,1,Mustafa Kemal Atatürk,1,Muzik,37,Neal Cassady,2,ngmar Bergman,1,Nick Cave,1,Nick Mason,1,Nikolay Gavriloviç Çernişevski,1,Nilgün Marmara,1,Noam Chomsky,2,Nostalghia,1,Notre Dame'ın Kamburu,1,Nuri Bilge Ceylan,2,Octavio Paz,1,Oğuz Atay,1,Ontolojik Anarşi,1,Onur Ünlü,2,Oscar Wilde,2,Osho,1,Oteki Ben,1,Ölüler Tanrısı,1,Ölüm Pornosu,1,Ömer Hayyam,1,Özdemir Asaf,1,Palyaço,1,Pantolonun Politik Tarihi,1,Patti Smith,1,Paul Lafargue,1,Paul McCartney,3,Paulo Coelho,2,Peter Kropotkin,2,Pierre Clastres,1,Pigme,1,Pink Floyd,2,Politika,1,Rachel Carson,1,Rachter'in Günlüğü,1,Rashit,1,Ray Davies,1,Rene Girard,1,René Wellek,1,Richard Bach,1,Richard Brautigan,1,Richard Dawkins,1,Richard Wagner,3,Richard Wright,1,Robert Musil,1,Roger Fornoff,1,Roger Garaudy,1,Roger Waters,2,Roman,9,Rose Laub Coser,1,Rus edebiyat,2,Ruth Sheppard,1,S. Reynolds & J. Press,1,Sabahattin Ali,2,Sait Faik,1,Salvador Dali,1,Samuel Beckett,4,Sasha Grey,1,Saul Newman,2,Sean Penn,1,Sırtımdaki Ev,1,Siddhartha,1,Sigmund Freud,19,Silence Spring,1,Simone de Beauvoir,6,Slavoj Zizek,6,Slavoj Žižek,15,slide,2,Sokrates,1,Soren Kierkegaard,1,Spinoza,1,SS,6,Stalker,1,Stephen Eric Bronner,1,Steve McQueen,1,Stranger,1,Suç ve Ceza,2,Supertramp,1,Sürgün,1,Şeyler,1,Tanrıya Karşı Söylev,1,Tarkovsky,5,Tek Bacaklı Yolcu,1,Teneke Trampet,1,The Beatles,4,The Butterfly Effect,1,The Rolling Stones,1,The Square,1,Theodor Adorno,4,Thomas Mann,1,Through a Glass Darkly,1,Tom Waits,2,Tomris Uyar,1,Tony Porter,1,Turan Dursun,2,Turgut Uyar,1,Ulua,1,Uluma,1,Ulus Baker,4,Umberto Eco,1,Utanç,1,V for Vendetta,1,Van Gogh,1,Victor Emil Frankl,1,Victor Hugo,1,Viktor Frankl,1,Vladimir Nabokov,2,Voltaire,1,Vsevolod İ. Pudovkin,1,Walter Benjamin,1,Wilhelm Reich,1,Will Durant,1,William S. Burroughs,2,William Shakespeare,1,Woody Allen,8,Xavier Dolan,1,Yabancı,1,Yad,1,Yolda,1,Yusif Vəzir Çəmənzəminli,1,Zeki Demirkubuz,3,Zen Kaçıkları,1,
ltr
item
Ali Rahimli: William Shakespeare marksist miydi?
William Shakespeare marksist miydi?
https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgzwcpUXdo7aarmxChuzmlEykfOQxnnu2r6uoHFJNUTVl5M5MNY9ZT3E8p6L92ljKgyHiZLPbGwIa35Awzj8s3Y1N9O6ChQ6dPqxtx5U4IAm9DdM-8L6LZwWO6klC343NbffOolcToRZ44M/s320/thumb_shakespeare2.jpg
https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgzwcpUXdo7aarmxChuzmlEykfOQxnnu2r6uoHFJNUTVl5M5MNY9ZT3E8p6L92ljKgyHiZLPbGwIa35Awzj8s3Y1N9O6ChQ6dPqxtx5U4IAm9DdM-8L6LZwWO6klC343NbffOolcToRZ44M/s72-c/thumb_shakespeare2.jpg
Ali Rahimli
https://alirahimli.blogspot.com/2013/10/william-shakespeare-marksist-miydi.html
https://alirahimli.blogspot.com/
https://alirahimli.blogspot.com/
https://alirahimli.blogspot.com/2013/10/william-shakespeare-marksist-miydi.html
true
8815050805795647263
UTF-8
Tüm Yazılar Yüklendi Hiç bir yazı bulunamadı HEPSİNİ GÖSTER DAHA FAZLA Cevapla Cevabı İptal Et Sil Tarafından Ana Sayfa Sayfalar İçerikler Hepsini Göster BU YAZIYA BENZER DİĞER YAZILAR ETİKET ARŞİV ARAMA BÜTÜN İÇERİKLER İsteğinizle eşleşme bulunamadı Ana Sayfaya Dön Sunday Monday Tuesday Wednesday Thursday Friday Saturday Sun Mon Tue Wed Thu Fri Sat January February March April May June July August September October November December Jan Feb Mar Apr May Jun Jul Aug Sep Oct Nov Dec just now 1 minute ago $$1$$ minutes ago 1 hour ago $$1$$ hours ago Yesterday $$1$$ days ago $$1$$ weeks ago more than 5 weeks ago Followers Follow THIS CONTENT IS PREMIUM Please share to unlock Copy All Code Select All Code All codes were copied to your clipboard Can not copy the codes / texts, please press [CTRL]+[C] (or CMD+C with Mac) to copy